De 18de eeuw

In 1672 - in hetzelfde jaar waarin de drukkerij van Blaeu door brand verwoest werd - werd Nederland bedreigd door de Fransen, de Engelsen en de Duitsers.

Militaire kaarten werden gemaakt in opdracht van de Raad van State. Ze waren geheim, zodat ze door de burgers niet gebruikt konden worden. Op de waterstaatkundige kaarten wordt in het volgende artikel nader ingegaan.

In de 18de eeuw nam de bevolking niet toe en evenmin was er sprake van stadsuitbreiding. Men kon dus - afgezien van eventuele wensen voor allerlei dekoratieve toevoegingen - volstaan met bestaande kaarten en plattegronden. Zo gaven Covens en Mortier bijvoorbeeld kaarten en plattegronden uit, die eerder door Frederik de Wit waren verspreid. Ze hadden namelijk de koperplaten van De Wit opgekocht.

Uitgevers beperkten zich echter niet tot de heruitgave van bestaand materiaal. Ze speelden in op de lokale trots, de eigenwaarde van de eigenaars van landhuizen en landgoederen, het gevoel voor natuur en idylle, en de reislust. Naast panoramaplans van steden, parken en landgoederen, verschenen allerlei publikaties, die we als de voorlopers van de hedendaagse reisgidsen zouden kunnen beschouwen. De "Tegenwoordige Staat der Vereenigde Nederlanden", die in twaalf delen verscheen bij Isaac Tirion - hij was afkomstig uit Utrecht, maar vestigde zich in Amsterdam -, is wel het meest bekende voorbeeld.

Dit artikel is overgenomen uit het tijdschrift nr 3/4, 9de jaargang 1984, 'Eeuwenoude kaarten en plattegronden van Vianen en de Vijfherenlanden'. Auteurs: J.A.L. de Meyere en J.M.M. Ruijter. Het volgende artikel is: Waterschapskaarten. Voor het overzicht van alle artikelen zie: 'Kaarten en plattegronden van Vianen en de Vijfheerenlanden’.

Meer over: Vianen in de Tegenwoordige Staat De Vereenigde Nederlanden Volume 7, I Tirion, A Rademaker,