Monument Boogbrug

De twee monumenten op de oevers van de Lek staan symbool voor de oude verbinding die hier tussen 1936 en 2021 heeft gelegen, een herkenningspunt voor velen. In elk monument zijn twee originele delen van de Boogbrug verwerkt.

Voorloper van de A2

De oude verbinding tussen Amsterdam via Utrecht naar het zuiden van ons land ging door de plaatsen Jutphaas, Vreeswijk en Vianen.  Al aan het eind van de middeleeuwen was er sprake van pontveren over de Lek tussen Vreeswijk en Vianen. Tussen 1840 en 1936 lag hier een schipbrug.  Na de eerste wereldoorlog neemt het autoverkeer toe. De roep om maatregelen wordt steeds groter. In 1927 stelt de Nederlandse regering het Rijkswegenplan vast. In dat plan wordt onder meer in de bouw van twaalf bruggen voorzien.

Een boogbrug over de Lek

De Boogbrug is één van de eerste bruggen die wordt gebouwd. Hierbij wordt vanaf beide oevers gewerkt om het scheepvaartverkeer niet te hinderen. De boog heeft een overspanning van 160 meter. Als enige in ons land worden de twee rivierpijlers van de brug voorzien van mitrailleurkazematten.  Die zijn echter nooit gebruikt, noch door het Nederlandse leger, noch door de Duitse bezetters. Als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie hebben de
mitrailleurkazematten een beschermde status.  Zonder veel ceremonie, de crisisjaren zijn op hun hoogtepunt, wordt de nieuwe verbinding op 26 mei 1936 officieel in gebruik genomen met een toespraak door Ir. W.J. Harmsen (directeur van het ‘Bruggenbureau’ van Rijkswaterstaat).  
Het fraaie rivierenlandschap bij Vianen en Vreeswijk is voor ir. Harmsen aanleiding om de inpassing extra accent te geven en de boogconstructie te innoveren. Voor het eerst wordt een grote boog uit plaatstaal geconstrueerd. Door de rijstroken binnen de bogen te situeren wordt de boog als een ‘stalen regenboog’ fraai in het landschap geplaatst.

De rol van de Boogbrug in de Tweede Wereldoorlog

In de chaotische meidagen, voorafgaand aan de capitulatie, voltrok zich een dramatische gebeurtenis bij de brug. Op 13 mei 1940 vond een Duitse luchtaanval bij de brug plaats met bommen en boordwapens, waarschijnlijk gericht tegen een militaire colonne. Hierbij werden onschuldige  evacués uit de Betuwe, die probeerden over de brug naar Utrecht te komen,  dodelijk getroffen. Zo ook jonge Nederlandse militairen en een moedige hulpverlener uit Oudewater. Bij de aanval kwamen 5 personen direct om het leven, 3 personen binnen enkele uren na de aanval, twee daarvan overleden in Vreeswijk. Een vierde militair overleed op 17 mei in een Amsterdams hospitaal.

Zij overleefden niet en worden hier, op de plek van de oude Boogbrug, herdacht

Militairen:

Burgers:

Tijdens de oorlog werd de Boogbrug permanent bewaakt door de bezetter. Aan de noordzijde was een versperring van 2 meter dikke betonnen muren opgericht en aan de zuidzijde stonden barakken voor de manschappen.
Na diverse mislukte pogingen lukte het Engelse jachtbommenwerpers alsnog om op 5 januari 1945 de oeververbinding te bombarderen. De brug werd zwaar beschadigd en was niet meer te gebruiken, hierdoor kwam de oude schipbrug tijdelijk terug.

Herstel van de Boogbrug na de oorlog

Door een tekort aan materialen duurt het herstel lang. Dankzij de Marshallhulp kan aan de restauratie van de brug worden begonnen. Vanuit Amerika wordt door één van de grootste staalproducenten van de VS: ‘Bethlehem Steel Corporation’ uit Bethlehem Pennsylvania, extra staal ingevoerd. ‘Bethlehem Steel’ was in de Tweede Wereldoorlog  van cruciaal belang voor de Amerikaanse strijdkrachten. Van het totale Amerikaanse oorlogsmaterieel werd 70% van de vliegtuigcilinders, een kwart van de pantserplaten voor de schepen en een derde van de grote kanonnen bij Bethlehem geproduceerd. De naam ‘Bethlehem’ is op een stuk staal van de Boogbrug aangetroffen en is nu onderdeel  van deze infozuil.
Eind 1948 wordt de brug in dezelfde constructie hersteld door Werkspoor Utrecht. Ook De Vries Robbé uit Gorinchem en de Pletterij uit Utrecht werken mee aan het
project. Op 23 december 1948 wordt een tijdelijke baileybrug boven het wegdek onofficieel en met weinig vertoon opengesteld. Pas in mei 1949 is de brug volledig hersteld.

Van verkeersknelpunt naar ontmanteling

Jarenlang zorgt de brug voor een vlotte verbinding tussen noord en zuid. Maar tegen de enorme groei van het autoverkeer is de brug niet bestand. In de jaren ‘70 wordt de Lekbrug bij Vianen steeds vaker genoemd in de filemeldingen. Als de twee nieuwe Jan Blankenbruggen in gebruik worden genomen, wordt de  ‘iron-lady’ buiten gebruik gesteld. Ondanks verwoede pogingen de iconische Boogbrug te behouden vindt in de nacht van 21 op 22 november 2021 letterlijk de uitvaart plaats. In de maanden daarna wordt de brug onder grote publieke belangstelling in stukken gesneden.

Bouwwerkzaamheden in 1936

De pontons met de boogbrug passeren Vianen en Vreeswijk